Binlerce sayfayı tek merkezden yönetebilirsiniz
Müşteriniz teklifinizi onayladı. Tasarım tamamlandı. Siteyi tam yayınlayacakken, genel müdür sizi toplantıya çağırdı. Tasarımda bazı değişiklikler yapılmasını istedi. Eğer, biçimlendirmeleri yapmak için aşağıdaki geleneksel yolları tercih ettiyseniz, yöneticinin istediği değişiklikleri yapmak çok uzun sürecektir. Her sayfanın kodlarına ulaşıp, aşağıdaki işaretli yerlerdeki kodları düzenlemeniz gerekecektir. Yüzlerce sayfaya girerek, yapılması gereken kod değişikliklerini teker-teker yapmaktan başka çareniz yoktur:
<html>
<body>
<table bgcolor="#CC6600" border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" width="760">
<tr>
<td>
<font color="#CC6600" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">
Müdürlüğümüzün çalışmaları, her yıl faaliyet raporlarında belgelenir.
Görüntülemek istediğiniz faaliyet raporunu tıklatın:
</font>
</td>
</tr>
</table>
<body>
</html>
CSS kullanılmış yöntem ise aşağıdaki gibi olabilirdi:
<html>
<head>
<link rel="stylesheet" rev="stylesheet" href="kabuk.css" type="text/css" />
</head>
<body>
<div id="kabuk">
<p class="spot">
Müdürlüğümüzün çalışmaları, her yıl faaliyet raporlarında belgelenir.
Görüntülemek istediğiniz faaliyet raporunu tıklatın:
</p>
</div>
<body>
</html>
CSS kullanılmış olan bu yöntemde
...arasındaki arasındaki kaynak kodunun, CSS kullanıl-ma-mış olan önceki yönteme göre çok daha sade olduğunu farketmişsinizdir. Kaynak kodunun sade olmasının avantajları için burayı tıklatın. Bu sadeliğin nedeni, biçimlendirme ile ilgili tüm ifadelerin (bgcolor, color, size, border, width vb), CSS içerisinde merkezîleştirilmiş olmasıdır: kabuk.css
#kabuk{
width:760px;
background-color:#CC6600;
}
.spot{
color:#CC6600;
font-family:Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif;
}Müşterinin istediği değişiklikleri yapmak için, bu CSS dosyası içerisindeki ifadelerin (color, background-color vb) değiştirilmesi yeterli olacaktır. Bu CSS'i kullanan tüm sayfalarınızın görüntüsü bir anda değişecektir.
Sitenin genelinde bu kadar büyük değişiklikleri yapmanın çok kolay olduğunu müşterilerinize sezdirmeyin. Başka değişiklikler de isterler! Aksi de olabilir; müşteriler istedikleri değişikliklerin ne kadar uğraştırabileceğini bilmezler (Hatta bazen biz bile sezemeyiz!). Çok sayıda müşterisi olan tasarım şirketleri CSS'ten yararlanırlarsa, işleri kolaylaşır.
Yazıcı-dostu sayfalar oluşturmak çok kolaylaşır
Yazıcı dostu sayfalar, kağıt ve mürekkep israfını önler. Web sayfasındaki içeriğin, kağıttayken de anlaşılır ve kolay okunur kılar. Bir yazıcı-dostu sayfanın diğer sayfalardan farkı; yazıcı-dostu sayfalar sadedir. Resimler ve renkler kaldırıldığında, metinler kağıda sığar hale getirildiğinde vs sayfa yazıcı-dostu hale gelmiş olur. Konuyu örneklendirmek gerekirse... Sağdaki sayfa, soldaki sayfanın yazıcı-dostu haline gelmiş durumudur. Numaralandırılmış metinler dışında herşey kaybolmuş durumdadır: Şekil 1: Yazdırılacak bir sayfa.
| | Şekil 2: Yazıcıya gönderilecek hali. |
Şekil 1'deki sayfanın (kaynak kodu) yazıcı-dostu halini üretmek için aşağıdaki yapılması gerekiyor; Gereksiz kısımların yazdırılmaması : Daire ile işaretlenmiş bölgelerin yazdırılmasının engellenmesi gerekli. Bu ise yazıcıdan gizleme yöntemiyle halledilir. Web tarayıcınız, yazıcıya göndermeden önce sayfa üzerinde istediğiniz biçilendirmeleri yapmanıza imkan tanır. Bu imkandan, daha sonra anlatılacak
ayarıyla faydalanılabilir. Örnekte;
<link href="/lib/css/kent.css" rel="stylesheet" type="text/css" media="screen" />
<link href="/lib/css/kent_yazdir.css" rel="stylesheet" type="text/css" media="print" />
Renkleri kaldırma : Numaralandırılmış bölgelerdeki metinlerin siyah-beyaz halde yazdırılması ve kağıttaki tüm satırı doldurması sağlanmalı.
Bu iki biçimlendirme yapıldığında, sayfa yazıcı-dostu hale gelmiş olur. Şekil 2 incelenebilir. Numaralanmış bölgeleri inceleyiniz.
CSS yöntemi tercih edilmiş bu sayfayı görüntülemek için burayı tıklatın. Bu sayfa, renkleri ve resimleriyle, bilindik bir sayfa görüntüsüne sahip gibi görünebilir. Farkını görmek için "Yazdırma önizleme" yapın; sayfanın yazıcı-dostu halde görüntülendiğine şahit olacaksınız (Şekil 2'deki gibi). Bu sayfanın kaynak kodunu inceleyelim ve kendiliğinden yazıcı-dostu hale dönüşmesini sağlayan unsurları görelim. Kaynak kodundaki açıklamaları dikkatle okuyunuz: ...
<html>
...
<head>
...
<!--
Firefox, IE, Opera ve diğer tüm tarayıcılar P, H1, FORM... gibi tüm
HTML etiketleri için kendilerine has
biçimlendirmeler atarlar (margin, padding vb değerler).
Tasarımda 1 pikselin bile büyük önemi varken,
her tarayıcının "kendi kafasına göre belirlediği" bu varsayılan değerler,
sayfalarınızın farklı tarayıcılarda farklı-farklı görünmesine ve hatta
sayfanın kaymasına neden olabilir.
Bu sorunun üstesinden gelmek amacıyla,
tüm etiketler için varsayılan biçimlendirmeleri biz belirliyoruz ki;
tarayıcıların, görünüme kendilerinin
karar vermesine mahal kalmasın.
(Bu satırdaki media="screen" ayarının ne işe yaradığı aşağıda anlatılacak.)
-->
<link href="/lib/css/kent_sifirla.css" rel="stylesheet" type="text/css" media="screen" />
<!--
Başka bir CSS daha bağlanıyor.
Ama media="screen" ayarı tercih edilerek,
bağlanan bu CSS içindeki biçimlendirmelerin yalnızca,
ziyaretçi sayfada gezinirken uygulanması sağlanıyor.
Bu ayardan dolayı, ziyaretçi sayfayı yazdırdığında;
tarayıcınız, bu CSS içerisindeki tüm biçimlendirmeleri
kaldırdıktan sonra sayfayı yazıcıya gönderecektir.
Böylece; renklendirmeler, nesnelerin arkasına döşenen
estetik resimler, mesafe ayarları vb kalkacak ve sayfa
biraz sadeleşecektir.
-->
<link href="/lib/css/kent.css" rel="stylesheet" type="text/css" media="screen" />
<!--
Başka bir CSS daha bağlanıyor. Ama tıpkı bir önceki satırda olduğu gibi
media="print" ayarı tercih edilerek, bağlanan bu CSS
içindeki tüm biçimlendirmelerin yalnızca,
ziyaretçi sayfayı yazdırdığında uygulanması sağlanyor.
Bu ayardan dolayı, ziyaretçi sayfayı yazdırdığında;
tarayıcınız, bu CSS içerisindeki tüm biçimlendirmeleri
uyguladıktan sonra sayfayı yazıcıya gönderecektir.
Bu CSS içerisindeki biçimlendirmeleri incelediğinizde,
bu biçimlendirmelerin,
sayfadaki bazı nesnelerin gizlenmesine yönelik
biçimlendirmeler olduğuna şahit olacaksınız.
Bu gizlemelerin amacı sayfayı
biraz daha sadeleştirmek ve sayfada yalnızca
metinlerin kalmasını sağlamaktır.
-->
<link href="/lib/css/kent_yazdir.css" rel="stylesheet" type="text/css" media="print" />
...
</head>
...
<body>
...
</body>
</html>
Eskiden, resimlerle ve renklerle dolu bir sayfanın yazıcı-dostu sürümünü oluşturmak için şu aşamalar izlenirdi; sayfanın kopyası alınırdı... Bu kopyadaki tüm resimler ve renkler kaldırılarak sayfa siyah-beyaz hale getirilirdi. Asıl sayfadan bu sadeleştirilmiş kopyaya bir bağlantı verilir ve Ziyaretçi'den bu sadeleştirilmiş kopyayı yazdırması istenirdi. "Basit ve kolay anlaşılır" denilebilecek bu geleneksel yöntemin birçok dezavantajı vardır;
İş gücü kaybı. Kopyası alınan asıl sayfadaki; metinlerde veya Programcının geliştirdiği kaynak kodlarda bir düzenleme/düzeltme yapılması gerektiği zaman, yazıcı-dostu kopyada da aynı düzenlemeyi yapmak gerekir ki bu durum, bakımın-onarımın müşakkatli bir iş haline gelmesine neden olur.
Arama motorları nezdinde potansiyel sorunlar. İlave önlemler almadığınız sürece (META, Javascript vb yollarla), arama motorları bu yazıcı-dostu kopyaları da indeksleyecek ve belki de ziyaretçiler arama sonucunda doğrudan yazıcı-dostu sayfanıza yönlendirilecekler.
Hükmedilmesi gereken dosya sayısında artış. Site ne kadar az dosyadan oluşursa o kadar iyidir. Dosya sayısı artınca, sitenin taşınması zorlaşır (başka bir sunucuya aktarma vb). Sitenizin toplam Megabayt büyüklüğü artar ve bu nedenle sitenin yedeğinin alınması zorlaşır. Eğer siteniz çok dilli ise üstelik programlama da (ColdFusion, ASP.NET, PHP, JSP vb) kullanılmıyorsa işiniz daha da zor demektir.
Tasarımcılar artık alışkanlıklarını değiştirmek zorundalar... Eski/geleneksel yöntemler terk edilip CSS'li yönteme geçildiğinde tüm bu badirelerden kurtulunabilir... CSS yardımıyla regarenk sayfaların kendiliğinden yazıcı-dostu hale dönüşmesini sağlamak mümkün (yukarıdaki yazdırma örneğinde olduğu gibi)
Sayfalarınızı, mobil cihazlar ile gezilebilir hale getirebilirsiniz
[Mobil cihaz sunum görüntüleri]
Artık sayfalarınızı, ilave çok fazla iş yapmaksızın mobil cihazlardan (XHTML uyumlu cep telefonlarından vb) erişilebilir hale getirmek mümkün. CSS standartlarına uyumlu web tarayıcıları, her aygıt için farklı biçimlendirmeler uygulamanıza imkan tanır. Örnek aygıtlar:
Eğer sayfanız bir cep telefonu tarafından görüntüleniyorsa, cep telefonunun içindeki tarayıcı yüksek ihtimalle CSS'i desteklemiyor olacağından hiçbir CSS biçimlendirmesini ve Javascript unsurunu yorumlamayacaktır. Bu nedenle; sayfalarınızın cep telefonlarından da gezinilebilmesini istiyorsanız, tüm biçimlendirmeleri (renklendirmeler, arka plan resimleri vb) CSS ile yapmalı ve mecbur kalmadıkça Javascript kullanmamalısınız.
Aygıta özel biçimlendirmeler yapmak için CSS'te birkaç farklı yazım seçeneği vardır;
<!--
Yukarıdaki örnekte faydalanılan imkan
-->
<html>
<head>
<link href="/lib/css/genel.css" type="text/css" media="print"/>
</head>
<body>
...
</body>
</html>
<!--
Bir başka ifade imkanı. Bir önceki imkanla hemen-hemen aynı durumlarda faydalanılmalı.
-->
<style stype="text/css">
@import url(/lib/css/genel.css) print;
</style>
<!--
Bir başka ifade imkanı. Bir <style>...</style> etiketi arasında veya
bir CSS içerisinde kullanılabilecek ifade yöntemi.
-->
<style stype="text/css">
media print {
/*yazıcı için biçimlendirmeler buraya*/
}
</style>
<!--
Bir başka ifade imkanı. Bir sayfaya özel yazıcı-dostu biçimlendirmeleri
yapmak istediğinizde bu ifade imkanını kullanabilirsiniz.
-->
<style type="text/css" media="print">
/*yazıcı için biçimlendirmeler buraya*/
</style>
Tarayıcıya gönderilen kodunuzu sadeleştirebilirsiniz
Sayfadaki tüm içerikler, biçimlendirmeler, resimler vb istemciye (sayfayı görüntülemek isteyen ziyaretçinin web tarayıcısına) HTML/XHTML kodları halinde gönderilir. Bu kodların sade ve basit oluşunun, yüksek ziyaret alan web siteleri için önemleri büyüktür;
İnternete çıktığı bant genişliği kısıtlı olan ziyaretçiler (örn: 56 Kbit'lik çevirmeli bağlantılar, GPRS kullanan cep telefonları vb), daha az sayıda karakter içeren sayfalarınızı daha kısa sürede indirebilecektir. Sayfalar, internetten, daha kısa sürede indirilecek, ziyaretçiniz, toplam sürede, daha fazla sayfa ziyaret edecektir. Sayfalarınızın hızlı yüklenmesi, ziyaretçinizin siteniz hakkındaki memnuniyetini artıracaktır.
HTML kodlarınız ağırsa (sade değilse), ziyaretçileriniz siteyi gezerken, sunucunuzun bant genişliğini "sömüreceklerdir".
Cep telefonları gibi basit işlemcilere sahip cihazlar, sayfayı yorumlarken zorlanmazlar.
Sayfa tasarımı konularındaki tekrar kullanılabilirlik artar
...
Sayfa arayüzleri için tema hazırlamak kolaylaşır
CSS ile tasarım uygulanmamış bir tablo, yukarıdaki gibi olabilirdi. Tablo, cep telefonlarında bu şekilde görünür. Çünkü, sayfada CSS kullanılmış olsa bile, cep telefonları tabloyu yukarıdaki gibi gösterecektir. Bunu CSS ile onlarca farklı temaya büründürebiliriz. Tıklatarak sayfanın kodunu ve CSS'ini incelemek üzere sayfayı açabilirsiniz. "Link edilen" CSS dosyası olduğunu göreceksiniz.
Tema 1:
<link href="tema-1.css" rel="stylesheet" type="text/css" />
Tema 2:
<link href="tema-2.css" rel="stylesheet" type="text/css" />
Teknik ekibin beraber iş yapması kolaylaşır
Eskiden, oluşturulmuş bir web sitesinin tüm yaşamı boyunca (!), programcı tasarımcı ve içerikçiler birlikte siteyi idame ettirirlerdi. Fakat günümüzde, CMS'ler sayesinde, içerikçiler siteyi tek başlarına yıllarca idame ettirebilmektedirler. Fakat, bazen müşteriler sitelere öyle içeriklerin eklenmesini isterler ki; bu içeriğin bir tasarımsal çalışması ile siteye eklenmesi ihtiyacı doğar. Eğer tasarımcı, her türlü içeriğin siteye şıklıktan taviz vermeden eklenebilmesi için bir CSS-style-class kütüphanesi oluşturursa, içerikçiler, metin editörlerinde (FCK, RadEditor, SoEditor vs) aşağıdaki gibi CSS-class atamaları yaparak, sayfanın otomatik olarak şık hale gelmesini sağlayabilirler. Böylece, CSS tasarından önceden hazırlanmış olan CSS biçimlendirmeleri sayesinde, içerikçinin tasarımcıya ihtiyacı kalmaz:
<table class="icerikdokumu">
<thead>
<tr>
<td>İsim
</td/>
<td>Telefon
</td/>
</tr>
</thead>
<tbody>
<tr>
<td>Eşref Atak
</td/>
<td> +90 0211 324 43 34
</td/>
</tr>
<tr>
<td>Kemal Güler
</td/>
<td> +90 0211 123 34 56
</td/>
</tr>
</tbody>
<tfoot>
<tr>
<td>2 kişi
</td/>
<td>
</td/>
</tr>
</tfoot>
</table>
Yukarıdaki kod, aynı zamanda, tema örneğindeki sayfaların da kaynak kodudur.
Benzer şekilde; site henüz yeni inşa edilirken tasarımcı ile geliştirici kendi aralarında anlaşıp mutabakat yaparak, geliştiricinin hızlı ilerlemesini sağlayabilirler. Örneğin; eğer sayfaya bir haberin başlığı ve spotu bastırılacaksa, tasarımcı der ki; sitenin hangi sayfasında olursa olsun, başlık için <P> etiketine "baslik" class'ını ayarla, spot için ise "spot" class'ın ayarla. Sayfa otomatik olarak biçimlenecektir. Geliştirici tasarımcının dediklerini yapar:
<p class="baslik">Başbakan Tayyip Erdoğan köşkte</p>
<p class="spot">Erken seçim yapmayacak olan başbakan, bunu cumhurbaşkanına da anlatacak</p>
Bu sayede, site teknik ekibinin işleri kolaylaşır.
Erişilebilir sayfalar hazırlamak
[...]
CSS demek TABLE'ları unutmak demek değildir
[Workcube'deki tablolar. O tabloları DIV ile yapmaya çalışmak bir çılgınlıktır. Tablolar, içerik sergilemek içindir. Yerleşimi ve estetiği ayarlamak için değil. Sıkıştığında başvurulacak bir kaçış noktası hiç değildir.]
...
Araçlar
Firefox Web Develop Tool
Firefox DOM Inspector
Validation Tools
Tarayıcı varsayılan biçimlendirmelerini sıfırlamak
[...]
STYLE etiketi ve STYLE niteliği: <STYLE></STYLE> ve STYLE=""
İkisi de aynı şey;
STYLE niteliği ile CSS biçimlendirmesi yapmak:
STYLE-class belirterek CSS biçimlendirmesi yapmak:
<style type="text/css">
.gorunmeyenoge{
display: none;
}
</style>
<div class="gorunmeyenoge">Başbakan Tayyip Erdoğan köşkte</div>
Peki, arasındaki fark ne?
Gölgelerin gücü adına: Javascript ve CSS
Bir nesneyi gizlemek için
<script type="text/javascript">
//nesne gizlenir
document.getElementById('islemyapiliyor').style.display = 'block';
//nesne gizlenir
document.getElementById('islemyapiliyor').className = 'gorunmeyenoge';
</script>
<style type="text/css">
.gorunmeyenoge{
display: none;
}
</style>
<div id="islemyapiliyor">Başbakan Tayyip Erdoğan köşkte</div>
Dahası var... AJAX ve CSS kullanılarak, masaüstü EXE yazılımlar ile aynı hızda ve performansta çalışan web uygulamaları geliştirmek mümkün hale gelmiştir. Gmail, bunun en büyük örneğidir.
CSS'i bildiğiniz kadar XHTML'i de iyi bilmelisiniz
[HTML'deki h1, h2, h3 etiketlerini Javascript ile parse etmek suretiyle İçindekiler listesini hazırlayan örnek]
...
CSS deyince neden hep <DIV> <UL> <LI> etiketleri?
CSS destekli sayfalarda çoğunlukla DIV, UL ve LI etiketleri kullanılmaktadır. Çünkü, CSS biçimlendirmeleri kullanılarak, bu etiketler istenilen yöne doğru dizilebilmektedir:
Soldan sağa:
Sağdan sola:
Yukarıdan aşağıya:
Bu bir esnekliktir. Bu özelliğinden dolayı, DIV, UL, LI etiketleri sık sık tercih edilmektedir. Yukarıdaki örnekte görüldüğü üzere, eğer hazırladığınız dinamik sayfa Arapça, Farsça gibi sağdan sola doğru yazılan bir dilde yayınlanacaksa, DIV-UL-LI etiketlerinin bu özelliği sayesinde, yazıları sağan sola doğru dizebilirsiniz. Üstelik bunu yapmak için, geliştiricinin herhangi bir değişiklik yapmasına gerek yoktur!
Bölgeleri belirleyin
Sayfalardaki ortak bölgeleri belirleyin ve klasikleştirin. İşte, her projede oluşturulan bazı klasik bölgeler…
Uyarı ve bilgilendirme şeritleri
Geçerlilik denetimi (validasyon) mesajları
Formlardaki bilgilendirme metinleri
Sayfalamalar (Pagination)
“Teknik sorun var” sayfaları
Başlıklar (H1, H2, H3…), Spotlar vs
Formlar, metin kutuları, açılır listeler, düğmeler…
…
Bu bölgelere birer isim verin. CSS Class Name’lerinde ve CSS ID’lerinde kullanacağınız bu isimleri standartlaştırın ve klasikleştirin. Her projede isimleri ve bölgeleri yeniden keşfetmeyi bırakın. Ekipteki herkes, isimleri ezberlesin. En azından, elinde özet bir doküman olsun.
Uygulamalı Örnek: Validasyon mesajları:
CSS: .ValidationMessages{ background: red; border: solid 2px red; } | HTML: <div class=”ValidationMessages”>
<ol>
<li> <a href=”…”>Projenin adı bilgisi gerekiyor.</a></li>
<li> <a href=”…”>Yatırımcı bilgisi gerekiyor. </a></li>
<li> <a href=”…”>Sektörler bilgisi gerekiyor. </a></li>
</ol>
</div> |
CSS'çiler neyi yapmaz?
CSS, anlatmakla neden bitmez?
